De Elbe Radweg bij Dornburg

Al zes keer werd de Elberadweg in een jaarlijkse enquête van de Duitse fietsersbond ADFC tot de meest geliefde Duitse fietsroute gekozen. De Elberoute is van de monding aan de Noordzee tot aan Tsjechië ruim 800 km lang, en dat is wat veel voor het lange weekend dat we hadden om te onderzoeken waarom deze fietsroute zo populair is. We pakten de route op in Wittenberge en reden eerst zuidwaarts en later oostwaarts tot aan Bad Schandau, op 8 km van de Tsjechische grens.

Veerpont over de Elbe

Van west naar oost

We fietsten stroomopwaarts, wat zwaarder lijkt dan met de stroom mee, maar het verval van de rivier bedraagt over de ruim 300 km die wij reden slechts enkele tientallen meters, en daarbij hoopten we op rugwind uit het westen in deze depressiezomer. Maar vooral: van vlak (=bekend) naar heuvelachtig (=exotisch) leek ons, als fietsers uit de lage landen, gewoon leuker. De vele Duitsers op de route – vaak gezinnen met meefietsende of in een aanhanger zittende kinderen – dachten er anders over, want die fietsten bijna allemaal van oost naar west (conform de beschrijving in het onvolprezen Bikeline-routeboekje Elbe-Radweg 1.

Straatje in Havelberg

Van Wittenberge naar Magdeburg

Voor het treinstation van Wittenberge is een enorme parkeerplaats waar we de auto gemakkelijk kwijt kunnen. Al snel hebben we de Elbe gevonden en zetten we langs de oostelijke oever koers naar Havelberge. We zien kraanvogels en grote muskusratten in poeltjes langs de dijk, geen slecht begin. De rivier de Havel loopt een tijdlang vlak langs de Elbe, we fietsen door een soort delta met diverse eilanden voordat we in Havelberg arriveren, een sfeervol stadje dat deels op een eiland in de Havel ligt. Het is de moeite waard door het sfeervolle straatje Bischofsberg onder de hoger gelegen Domkerk te wandelen, dat nog heel authentiek aandoet en niet té perfect is gerenoveerd, zoals maar al te vaak het geval is in Duitsland.

Het raadhuis van Tangermünde

Ook de vroegere Hanzestad Tangermünde, waar we de volgende etappe eindigen, is een bezichtiging waard. Het Rathaus is een fraai voorbeeld van Duitse baksteengothiek. De etappe naar Magdeburg (Maagdenburg) is ietwat saai, het landschap is verrassend leeg en zonder bijzondere kenmerken; het fietspad is gelukkig uitstekend en de bewegwijzering is voorbeeldig, zodat we goed opschieten.
Magdeburg, bekend van de halve bollen, is een bedrijvige stad waarvan het centrum in de Tweede Wereldoorlog voor 90 procent werd verwoest. In de stad zijn als gevolg daarvan flink wat gebouwen in socialistisch-classisistische bouwstijl te bewonderen. Opvallend zijn ook de vele trams, eveneens een erfenis uit de DDR-periode.

Slot Dornburg bij Magdeburg

Van Magdeburg naar Dessau

Onze volgende stop na Magdeburg is het ietwat vervallen slot Dornburg in het gelijknamige gehucht, waar in de DDR-tijd een geheim staatsarchief was ondergebracht, bewaakt met honden. Het staat nu leeg en wacht op de hoognodige restauratie. Het is maar één dag per jaar te bezoeken, en dat is niet op de datum dat wij langskomen, dus stappen we snel weer op de fiets.

Het Bauhaus in Dessau

Bauhaus in Dessau

Nadat we de rivier per veerpont zijn overgestoken bereiken we Dessau. Wie ook maar een beetje belangstelling voor moderne architectuur heeft, moet hier zeker langs het Bauhaus fietsen, een beroemd en baanbrekend ontwerp van Walter Gropius. Het gebouw uit 1925 oogt nog altijd verrassend modern. In de buurt van het Bauhaus vind je ook de witte, in strakke kubusvormen gebouwde Meisterhäuser van Gropius (net als het Bauhaus Unesco-werelderfgoed). Deze villa's, waarin kunstenaars als Klee en Kandinsky ooit werkten en die in WOII deels verwoest werden, zijn inmiddels gereconstrueerd en gelden als prototype voor het "moderne wonen".

De Elbe bij Wittenberg

Stürzende Radfahrer

Na Dessau rijden we richting Wörlitz over een onverhard bospad, waarvan de berm door het vele vocht erg zacht en glibberig is, maar dat zien we pas als we al op de grond liggen; de schade blijft beperkt tot een schaafwond en een scheefzittend achterwiel. De eigenaar van Forsthaus Leiner Berg, waar we een colaatje drinken, blijkt een handtekeningenactie begonnen te zijn om de fietspaden langs de Elbe te verbeteren. Hij voelt zich vaak meer verpleger dan horeca-uitbater, zoveel gestürzte Radfahrer passeren hier die hij moet oplappen. Gedeelde smart is halve smart, concluderen we dan maar, en rijden snel weer verder in een poging het naderende onweer voor te blijven, wat helaas niet lukt.

Lutherstadt Wittenberg

Het is alweer opgeklaard als we met de veerpont kalmpjes naar Coswig oversteken. De Elbe-veren hebben geen motor, maar varen uitsluitend op waterkracht naar de overkant. Het zijn gierponten, die verankerd zijn aan een lange, vlak bij de boot gesplitste kabel. Door een van de kabeleinden in te korten, kan de boot schuin in de sterke stroming naar de overkant varen.
Door het oponthoud van de valpartij, het onweer en de trage veerboten komen we pas na achten op de camping van Wittenberg aan, die prachtig aan de Elbe ligt. Anders dan in de dorpen is het 's avonds nog een drukte van belang in het stadje waar Luther ooit zijn stellingen op de slotkerk vastspijkerde, en strijken we neer in het Kartoffelhaus Schwarzer Bär, een prima restaurant waar ze gelukkig veel meer serveren dan alleen aardappelen.

Oud en nieuw

In Wittenberg is goed te zien hoe het oosten van Duitsland na de Wende van 1989/1990 drastisch opgeknapt is. Alle huizen zitten goed in de verf en zijn zorgvuldig gerestaureerd. Wel zijn de aloude kinderkopjes in de straten blijven liggen, wat het fietsen daar tot een uiterst hobbelige uitdaging maakt. Ook in de dorpjes is het wegdek vaak nog "historisch", al ligt er langs de wegrand dan meestal wel een smalle strook glad plaveisel voor de fietser. Verder valt ons in de dorpen de absolute stilte op. Slechts zelden zien we iemand op straat, en behalve de fietsers van de Elberoute is er vrijwel geen verkeer. We vragen ons af wat de mensen hier eigenlijk zoal uitvoeren. Wellicht zit iedereen die niet allang naar het westen is getrokken (2 miljoen mensen sinds 1989) in het weekend op de immense volkstuincomplexen die we in de buurt van elke nederzetting zien.

Van Wittenberg naar Torgau

Terwijl het landschap lichtjes begint te golven, passeren we plaatsjes met Slavisch klinkende namen als Proschwitz, Dommitzsch en Mockritz. In deze streek stuitten op 25 april 1945 de Amerikanen en de Russen op elkaar tijdens het eindoffensief tegen nazi-Duitsland, wat in het mooie renaissancestadje Torgau wordt herdacht met een monumentale zuil bij de Elbebrug.

Recht tegenover die zuil zien we nog een ander gedenkteken: een lichtelijk verweerd DDR-reliëf met blije Duitsers, Russische soldaten en de nog maar moeilijk leesbare tekst: "Ruhm dem Sowjetvolk – danke für seine Befreiungstat" (Lof aan het Sovjetvolk, dank voor zijn bevrijdingsactie – Geert Mak noemt dit reliëf in zijn boek In Europa een "klassiek monument van leugenachtigheid").

Van Torgau naar Dresden

In Torgau bekijken we het machtige slot Hartenfels met mooie binnenplaats, waar in de 16e eeuw de Saksische keurvorst zetelde. De droge slotgracht wordt al eeuwen bevolkt door bruine beren, maar die houden zich schuil, of ze zijn inmiddels door dierenvrienden bevrijd.
Een kilometer of 20 na Torgau kun je volgens het routeboekje bij de watersportvereniging langs de Elbe kamperen, maar er is geen kampeerweide of tent te zien. Gelukkig wemelt het hier van de Radlerfreundliche Zimmer mit Frühstück (B&B's), zodat het weinig moeite kost onderdak voor de nacht te vinden. Er logeren nog twee fietsers uit West-Duitsland in ons pension, die zich hogelijk verbazen over de kapsels en de kleding van de Ossies en zo mogelijk nog meer over de dagafstanden die wij afleggen. Zelf houden ze het bij een kilometer of 30.

Meissen

We naderen de Sächsische Schweiz, wat te merken is aan de steeds hogere heuvels, soms bezet met wijngaarden, en de rotswanden langs de Elbe. Af en toe zorgt een klimmetje voor wat afwisseling. De steile hellingen langs de rivier zijn her en der lelijk toegetakeld voor de winning van grondstof voor "het witte goud", het porselein waar de stad Meissen beroemd om is. Vanaf de brug over de Elbe in deze stad hebben we een mooi uitzicht op de hooggelegen Albrechtsburg, waar de eerste Europese porseleinwerkplaats was gevestigd. In deze geïsoleerd liggende burcht kon het geheim van het porseleinfabricageprocedé gemakkelijker bewaard blijven.

Dresden – Klik voor slideshow Dresden

Dresden

Na Meissen is het niet ver meer naar Radebeul, waar Karl May zijn fantasievolle verhalen over Winnetou en Old Shatterhand schreef, en de Saksische hoofdstad Dresden. Het weer herstelde silhouet van deze geplaagde stad, die in 1945 door geallieerde bommen grotendeels verwoest werd, is vanaf de Elbe-oever prachtig, met de recent herbouwde Frauenkirche en de barokke Katholische Hofkirche, maar als we het centrum bekijken, krijgen we ondanks alle gezellige terrassen en mooie winkels een beetje het gevoel in een uitvergroot Madurodam rond te lopen. Wat eeuwenoud lijkt, blijkt nieuw – knap nagebouwd weliswaar, maar zielloos, zonder ook maar één scheve of verveloze deur of gevel, wat vooral opvalt bij de historische woonhuizen in de binnenstad. De al decennia durende herbouw van Dresden is overigens nog lang niet voltooid, zo blijkt als we in de buurt van het immense Postplatz met zijn leegstaande DDR-Plattenbauten rondfietsen.

Van Dresden naar Bad Schandau

Het landschap wordt na Dresden steeds schilderachtiger. Aan de overkant van de Elbe zien we grote villa's op de hellingen en lustsloten langs de oever, zoals slot Pillnitz van keurvorst Augustus de Sterke. Bij Wehlen doemen er opeens imposante rotsformaties op: het zandsteengebergte van de Sächsische Schweiz met zijn bizarre torens, naalden en pieken, het grootste rotsklimgebied van Europa. In pittoreske dorpjes als Rathen en Königstein is het razend druk met toeristen, net als in Bad Schandau, van oudsher een kuuroord, dat bekend staat om zijn ijzerhoudende bronnen. We willen eigenlijk nog doorrijden tot aan de Tsjechische grens om de route in deze prachtige streek op een gepast punt te besluiten, maar laten ons toch maar verleiden tot Kaffee mit Torte in de Konditorei, zodat we rustig op de trein terug naar Magdeburg kunnen wachten.