Turkije 29 maart 2006
De totale zonsverduistering in Side, Turkije
Zonsverduisteringen zijn verslavend, zo weet iedereen die ooit een totale eclips meegemaakt heeft, en daarom stond het direct na de spectaculaire eclips van 19 augustus 1999 al vast dat we ons op 29 maart 2006 wederom ergens in het eclipspad zouden bevinden. Turkije leek de meest voor de hand liggende bestemming: uitstekend te bereiken met een van de vele dagelijkse vluchten naar Antalya, een redelijk grote kans op een heldere hemel en toeristisch interessant genoeg om er een weekje voorjaarsvakantie van te maken.
Slaagden we er in 1999 na een wilde autorit door de Franse heuvels nog net op tijd in precies onder een schaarse opklaring uit de auto te springen om van het verduisteringsspektakel te genieten, ditmaal is er van dergelijke eclipsstress geen sprake. Al sinds onze aankomst op 25 maart is het schitterend weer langs de kust tussen Antalya en Alanya en ook voor de 29e wordt een onbewolkte hemel verwacht. We hebben het geluk aan onze zijde, want statistisch is er slechts ruim 50% kans op zon in deze tijd van het jaar.
Side
De centrale lijn, waarop je het langst van de eclips kunt genieten, loopt precies door Side, een drukbezocht toeristenplaatsje op een schiereiland, waar ook een antieke Athene- en Apollotempel liggen. Vlak buiten het dorp liggen in een uitgestrekt duingebied nog veel meer restanten van het antieke Side, waaronder een schitterend amfitheater. De dag voor de eclips inspecteren we het gebied en kiezen een hoog duin op 150 meter van de zee met uitzicht naar alle kanten uit als meest geschikte locatie voor het observeren van de eclips.
Eerste contact
De volgende ochtend vertrekken we onder een staalblauwe hemel vanuit ons appartement in Alanya naar Side, waar de eclips zo'n 25 kostbare seconden langer duurt dan in Alanya. We verwachten enige drukte op de weg, maar dat valt erg mee. Bij het busstation van Side blijkt nog voldoende parkeerruimte vrij, al is het er een drukte van belang met huurauto's en touringcars vol eclipstoeristen. De middenstand doet goede zaken met de verkoop van eclips-T-shirts en beschermende eclipsbrillen. In het duingebied hebben honderden enthousiastelingen hun apparatuur geïnstalleerd, variërend van eenvoudige cameraatjes op statief tot professioneel ogende toeters van een halve meter lengte. Bij de Apollotempel in het dorp is het drukker, daar hebben zich zo'n 10.000 mensen verzameld. CNN en de Turkse omroep TRT zijn present met reportagewagens en het Amerikaanse Exploratorium verzorgt een webcast.
De sfeer is opgewekt en verwachtingsvol, de zon schijnt nog onbelemmerd. Heel in de verte, rond de besneeuwde toppen van het Taurus-gebergte, zijn enkele wolken zichtbaar. Naarmate de klok 12.39 uur nadert, het moment van het eerste contact van zon en maan, neemt de spanning merkbaar toe. De juiste stand van telescopen en camera's wordt nog eens gecontroleerd, territoria worden afgebakend met rugzakjes en kleden. De rand van ons hoge duin is inmiddels volledig bezet met groepjes eclipsenthousiastelingen, wat twee Nederlanders niet verhindert zich brutaalweg tussen de telescopen van enkele Zwitsers te posteren. Een heuse vechtpartij dreigt, maar uiteindelijk druipen de landgenoten mokkend af.
Dan is het zover: de rand van de maan raakt rechtsonder de zon. Er gaat een gejuich op in de menigte. Nog een uur en kwartier, dan zal de maan de zon geheel bedekken.
Totaliteitsfase
Ongeveer twintig minuten voor de totale verduistering begint het daglicht merkbaar te verzwakken; de zonnebril kan af. Een minuut of vijf voor het moment suprème begint de temperatuur snel te dalen; veel mensen trekken een trui of jack aan. Het wordt ronduit kil. Een dunne cirruswolk trekt voor de zon langs. Opeens begint het te waaien, en wat er dan gebeurt, om zes minuten voor twee, is eigenlijk niet te beschrijven omdat het geheel buiten de orde van de ons bekende natuurverschijnselen lijkt te vallen.
Vanuit het zuidwesten, achter het met belangstellenden volgepakte antieke theater, komt de duistere maanschaduw aansnellen. Binnen enkele seconden valt de schemering in, alsof er aan een hemelse dimmer wordt gedraaid. Uit het theater klinkt een luid gejuich en applaus dat een seconde later op ons duin overgenomen wordt. Overal is opeens flitslicht te zien van fototoestellen. Boven ons is de zon verdwenen, zonder eclipsbril zien we nu de zwarte maanschijf, omringd door een felle stralenkrans. Van de weeromstuit en emoties ben ik te laat om de diamanten ring te zien, het lichtschijnsel op het moment waarop het zonlicht nog net door een dal op het maanoppervlak schijnt. Ik heb nog een kans, want aan het eind van de verduistering, over bijna vier minuten, verschijnt de ring nogmaals. De hemel heeft een diep donkerblauwe kleur, die naar de horizon toe aan alle kanten lichter wordt, waarbij het lijkt alsof de zon in alle windrichtingen tegelijk is ondergegaan. Venus schittert opeens hoog in de westelijke hemel. De duisternis om ons heen is zeker niet volledig, maar wel heel onwezenlijk; alle contrasten zijn verdwenen en kleuren zijn flets geworden. De toeschouwers om ons heen staren gebiologeerd naar de lucht of lopen rond met een verdwaasde en tegelijk verrukte gezichtsuitdrukking. Drie minuten en zesenveertig seconden duurt de verduistering, te kort om het magische natuurverschijnsel te kunnen bevatten. (Download dit filmpje (3,6 MB) voor een ietwat wazige, korte indruk van de verduistering. Door overstraling is de zon in de video helaas geen zwarte schijf. Of bekijk deze film op YouTube vanuit het theater in Side.
Opeens is het voorbij: de eerste zonnestraal schiet aan de rechterkant langs het maanoppervlak. Weer verschijnt de diamanten ring en weer klinkt overal luid gejuich. Velen omhelzen elkaar, nog steeds in extase over wat ze beleefd hebben. Het daglicht keert terug, schijnbaar in alle felheid omdat de ogen inmiddels aan het duister gewend zijn, en verrassend snel lijkt het alsof er helemaal niets gebeurd is. Alleen de temperatuur is een graad of vijf gezakt, en het duurt even voordat de kracht van de zon weer te voelen is. Een uur na de verduistering liggen de eerste toeristen weer aan het strand.
De statieven en telescopen worden ingepakt, de gemaakte opnamen bekeken. En overal om ons heen horen we dezelfde afscheidsgroet: See you in Russia or China 2008!
Meer eclipslinks:
- Exploratorium
- Astrostart-forum
- Stichting de Koepel
- Zonsverduisteringen en astrologie
- Verslag uit Side van Kryss Katsiavriades
- Verslag van meteoroloog Jacob Kuiper (KNMI)
- Duits verslag met veel foto's
- Heel veel links